Powiedzieć, że Tomasz Beksiński odegrał istotną rolę dla polskiego dziennikarstwa muzycznego, to jak stwierdzić, iż jego ojciec był znanym artystą malarzem. Wokół rodziny Beksińskich narosły już liczne legendy i moim zdaniem nie bez powodu. Zdzisław tworzył fantastyczne obrazy, w bardzo niepokojący sposób odnoszące się do podświadomości, zaś bohater tej książki był świetnym tłumaczem oraz radiowcem. Wiesław Weiss, jego były kolega po fachu, postanowił stworzyć obszerne dzieło na temat tej wielowymiarowej osoby. I choć głównie bazuje na tekstach wspomnianego oraz wypowiedziach innych ludzi, to czasem aż nazbyt ingeruje w narrację, czyniąc z podmiotu swego rodzaje bożyszcze.
Już na samym wstępie razi w oczy jego, powiedzmy że recenzja filmu “Ostatnia rodzina”. Weiss strasznie gani twórców, twierdząc że zbezcześcili kultową sylwetkę poprzez zbyt przerysowaną grę aktorską. Czego by nie sądzić o wspomnianym obrazie (a jest on przecież tylko filmem fabularnym, nie musi przedstawiać chirurgicznie precyzyjnej prawdy) to jest to zwyczajnie złe miejsce na podobne dywagacje. Później autor jeszcze kilkakrotnie staje w obronie Tomka, jednak robi to z klapkami na oczach. Jeśli w przytaczanych materiałach ktokolwiek wypowiada się źle o młodym Beksińskim, Weiss natychmiast to neguje. Knapik mówi, że Tomek był zarozumiały? Kłamie. Była dziewczyna twierdzi, że miał on zwyczaj toksycznie się przywiązywać? Przesadza.
Od strony zebranych tekstów jest znacznie lepiej. Książka to obszerne kompendium wiedzy o Beksińskim i jego rodzinie. A trzeba wiedzieć, że była to familia co najmniej zjawiskowa, w której nie brakowało psychicznego rozchwiania, ale i prób szukania dialogu oraz wyraźnej potrzeby ciepła. Z drugiej strony nad Beksińskimi zdawało się zawsze wisieć jakieś fatum - wszyscy zmarli w tragicznych okolicznościach, zaś motyw śmierci w jakiś sposób przewijał się przez ich liczne perypetie. Jest w książce wiele o emocjonalnych wzlotach i upadkach Tomka, ale także o jego pracy. A trzeba przyznać, że podchodził do niej bardzo pedantycznie; czy to podczas audycji radiowych, pisania tekstów lub tłumaczenia filmów. Jak w każdej książce tego typu, nie brakuje też zebranych z wszelkich źródeł zdjęć, których notabene dostajemy całkiem sporo.
Podsumowując, w kategoriach reportażu - jest nieźle. Tam gdzie jednak autor wchodzi w bardziej emocjonalny ton, pojawiają się zupełnie niepotrzebne dygresje, które aż rażą brakiem profesjonalizmu. Takowym wykazała się już bardziej Małgorzata Grzebałkowska w swoim Portrecie podwójnym. Tamże również oddawała obydwóm Beksińskim ich zasługi, ale kiedy było trzeba, odnosiła się do nich krytycznie. Nie lubię zamknięcia na trudne fakty, a takich w życiu Tomka było wiele, ponieważ pozostawał on skomplikowaną postacią o dużej wrażliwości. Mimo tego, książka dostarcza sporo ciekawej wiedzy i jeśli traktować ją jako zbiór informacji, to spełnia swoją rolę.

Istnieją autorzy, których trudno nazwać inaczej, niż na wskroś amerykańskimi. Dzieła takich pisarzy jak Salinger czy Irving zawsze były mocno osadzone w zachodniej kulturze. Bardziej współczesnym przykładem może być literatura Stephena Kinga. Każdy zna przynajmniej jedną jego książkę o sennym miasteczku w stanie Maine z postaciami pokroju starego ranczera, co to pomrukuje, że za Reagana było lepiej. Cormac McCarthy również z całą pewnością skupia się na swoich rodakach. Tytuły typu Krwawy południk albo To nie jest kraj dla starych ludzi mocno nawiązywały jankeskiej historii czy obyczajowości jako takiej. Nie inaczej jest z omawianą tutaj pozycją, choć przedstawia ona Stany Zjednoczone po bliżej niezidentyfikowanej zagładzie.
Opisać fabułę Drogi jest zadaniem bardzo prostym. O to mamy wyjałowione ziemie po których podróżuje bezimienny mężczyzna wraz ze swoim synem. Jak sami mówią, “niosą oni światło” oraz poszukują dobrych ludzi. Właściwie cała akcja książki opisuje to, jak próbują przeżyć oraz podtrzymują nikły płomień swojej nadziei. I właśnie tutaj zauważam pewien mankament. Czasem przez wiele stron nie dzieje się bowiem praktycznie nic. Mężczyzna z chłopcem przeczesują kolejny dom, jedzą żarcie z puszki, śpią pod plandeką, idą dalej. Powtórzyć razy dziesięć. Jasne, najważniejsze jest to, co dzieje się między wierszami. Ich rozmowy i pewna symbolika, która się weń wkrada. Czasem jednak tej codziennej szarzyzny występuje aż nazbyt wiele. Trochę więcej chciałbym dowiedzieć się o samym świecie, innych ludziach i dzikich bandach, błądzących po przeklętych ziemiach Ameryki. I nie mówię, aby porzucać wątek przewodni, jakim jest relacja ojca z synem. To jak zachowują się oni w sytuacjach zagrożenia wszakże bardzo wiele o nich mówi, a jednocześnie popycha akcję do przodu. McCarthy z resztą czasem podkręca atmosferę i rzeczywiście, wtedy robi się naprawdę ciekawie.
Autor jest starym, pisarskim wygą i to zdecydowanie widać. Opisy zniszczonego świata są bardzo niepokojące oraz oniryczne. Czasami sposób opowiadania zdaje się wręcz załamywać, nabierając chaotycznego sznytu. Nic w tym dziwnego, skoro podczas podróży dwójki bywają dni, kiedy niemal dogorywają, a cierpka jawa miesza się ze snami. Czasami u McCarthy’ego mają miejsce quasi-poetyckie wstawki, jest również miejsce na kilka nawiązań religijnych. Początkowo powoduje to u czytelnika konfuzję (celowo), lecz ostatecznie tworzy ciekawy misz-masz. Sednem książki pozostaje jednak surowa relacja tego, w jaki sposób ojciec stara się ratować człowieczeństwo swojej latorośli, a trzeba dodać, że są obydwaj świadkami strasznych rzeczy. Pozornie nie robi on niczego spektakularnego, głównie szuka dla syna pożywienia oraz miejsca na kolejną noc. Ich rozmowy są bardzo proste i obdarte ze złożonych przemyśleń. A jednak gdzieś pod spodem czuć prawdziwą troskę oraz miłość do dziecka. Ta emocjonalna więź stanowi z pewnością najmocniejszy element książki.
Droga to dość dobra pozycja, choć nie dostrzegam w niej czegoś przesadnie ambitnego. I raczej nie chodzi tu o jej amerykański wydźwięk, o którym mówiłem na początku. Odnoszę wrażenie, że niektórzy doszukują się tutaj większej głębi, niż w istocie jej jest. Może o tym świadczyć sama geneza powstawania Drogi. Autor zebrał bowiem nań materiał podczas zaledwie jednej nocy, kiedy w istocie podróżował ze swoim synem (na szczęście w o wiele lepszych warunkach). Uważam więc, że to zaangażowana emocjonalnie pozycja, napisana w zręcznym stylu… lecz jednocześnie o bardzo prostej strukturze. Czasem aż nazbyt łopatologicznej - to właśnie wtedy podjeżdża dłużyznami, jeśli nie nudą. To wszystko sprawia, że tytuł McCarthy’ego czyta się bardzo szybko i z reguły przyjemnie, niemniej trzeba przywyknąć iż dzieło ma zwyczajnie monotonną strukturę.

Jedno trzeba przyznać już na samym początku. Nie ma dla tej publikacji bardziej trafnego tytułu. Krótkie wywiady z paskudnymi ludźmi to zbiór opowiadań i anegdot obleczonych grubą warstwą psychologicznego brudu. Czasem stanowi wręcz czysty strumień świadomości autora, z którego przemawia obraz pilnego obserwatora ludzkiej natury, szczególnie jej negatywnych aspektów. Wallace w swojej książce wiele miejsca poświęca zaburzeniom psychicznym, na które sam cierpiał oraz szeroko pojętym docieraniu do samego siebie. To ostatnie zazwyczaj dzieje się jednak za pomocą traumatycznych przeżyć, będącym tłem dla postmodernistycznej narracji książki. Wbrew tytułowi, autor nie ocenia swoich bohaterów. Po prostu wrzuca czytelnika w sytuacje, będące jawną dekonstrukcją ustalonego ładu społecznego.
W zbiorze uświadczymy historie, które albo są sprytnie absurdalne albo “walą w ryj” bez żadnych ogródek. Spowiedź ojca, którzy szczerze nienawidzi swojego syna; seksualne fiksacje związane z... koncepcją zatrzymania czasu czy wreszcie tytułowe wywiady, rzeczywiście częstokroć wyjątkowo paskudne. Wszystkie te fabuły łączy jeden wspólny mianownik. Wallace zdaje się albowiem wierzyć, że człowiek jest istotą pełną sprzeczności, mówiąc dosadnie - zwyczajnie popieprzoną. Paradoksalnie, w jego wizji ludzkiej kondycji jest więcej rzeczy nietypowych, niż zwyczajnych. Nawet jeśli autor posługuje się czarnym humorem, to jednak zazwyczaj konkluzja jest taka, że amoralne rzeczy będą się działy i często nie wyniknie z tego żadna lekcja. My natomiast możemy tylko rozłożyć ręce w geście bezradnego "no, bywa".
Trzeba jednocześnie oddać na ile myśl ta jest z gracją przekazana. Pióro autora cały czas pozostaje absolutnie świetnie. Nie szydzi on, lecz balansuje na granicy ironicznego komentarza. Jest trochę jak jeden z amerykańskich komików wykonujących stand-up, których ciąg myślowy opiera się na obserwacjach życia codziennego. Podobnie jak u nich, Wallace sprawnie operuje swoim cynizmem, nie bynajmniej aby szokować, lecz w celu pokazania smutnej prawdy o nas samych.
Warto jeszcze dodać coś eksperymentalnych środkach stylistycznych. Bywa na przykład, że historia jest przez opowiadana za pomocą przypisów lub, iż autor wymyślił własny żargon, jaki mógłby być używany w odległej przyszłości i nim właśnie posługuje się przez jedno z opowiadań.
Można pomyśleć, że książka jest smutna, ponura wręcz. Muszę jednak oddać, że do Wallace'a czuje się jakąś sympatię, może właśnie dzięki temu jak celnie potrafi odnaleźć pewne nawyki w zachowaniu, tożsame dla każdego. To człowiek, który niczego nie koloryzuje, dlatego kiedy czasem pojawia się u niego jakiś promień nadziei, chce się weń wierzyć. Dopiero w obliczu całej goryczy tego świata, można przecież docenić nieliczne przebłyski dobra.

Azyl Arkham to z pewnością jedna z ciekawszych koncepcji w uniwersum DC. Mroczny szpital psychiatryczny jest zarazem więzieniem, gdzie przetrzymywani są najwięksi przeciwnicy Batmana jak Scarecrow, Bane, Harley Quinn czy oczywiście Joker. Mimo nowoczesnych zabezpieczeń, zazwyczaj odsiadka malowniczej ferajny nie trwa zbyt długo. Prędzej czy później zło wylewa się stąd na teren Gotham, czemu poświęcono wiele gackowych zeszytów. O rzeczonym miejscu powstała również bardzo głośna gra komputerowa. Z całą jednak pewnością najbardziej znanym dziełem, opisującym szpital, jest komiks Morrisona oraz McKeana z 1989 roku.
I tym razem osadzeni ani myślą się grzecznie resocjalizować, wkrótce wszczynając bunt pod przewodnictwem Jokera. Batman przybywa na miejsce, lecz jeszcze nie wie, że sytuacja wymaga znacznie więcej od obicia paru kaprawych facjat. Pacyfikując kolejnych przeciwników i zmierzając do największego ze swoich wrogów, stoczy także wewnętrzną walkę, przez większość czasu odbytą w oparach psychodelicznej symboliki. Jednocześnie poprzez retrospekcję czytelnik poznaje historię założyciela placówki. Na wskutek drastycznych przejść Amadeusz Arkham również toczy bój z własnym umysłem. Sposób przedstawienia jego manii sprawia zaś, że trudno już oddzielić majaki od nieznośnej dla lekarza rzeczywistości.
Cały z resztą komiks jest bardzo oniryczny i rzeczywiście przypomina spacer po umyśle obłąkanego człowieka. Akcja lubi się załamywać oraz postępować chaotycznie, gdzie zarzuca odbiorcę dziesiątkami nawiązań o charakterze religijno-mistycznym. Sprawia to, że momentami nie sposób zrozumieć fabułę, a należy ją zwyczajnie czuć. Albowiem tematem przewodnim jest spektrum postępującego obłędu, w którym pogrąża się zarówno Batman, co i Amadeusz. Stąd jednak rodzi się moje zwątpienie, co do pojemności realizacji takiego pomysłu. Bo choć schorowana atmosfera jest bardzo sugestywna, tak po pewnym czasie przestaje wystarczać jako jedyny środek wyrazu. I mówię tu z pozycji osoby, która czytała oryginalny skrypt do komiksu, ze wszystkimi wytłuszczonymi doń odniesieniami. Śledząc go, trudno pozbyć się wrażenia, że historia to wór pomysłów, gdzie po trochu pije się do wszystkiego: filmów Hitchcocka, psychoanalizy, postaci Jezusa (ileż można). Poszczególne sceny są ładnie opakowane, ale wrzucone luzem, bez wzajemnej korelacji. A to, że scenariusz jest o szaleństwie, nie wyklucza przecież potrzeby istnienia szerszego kontekstu.
Kreska to już zupełnie inna bajka. Tytuł został fenomenalnie narysowany. Warto pochylić się nad każdym paskiem i smakować jego ostre kontury, które za nic mają sobie banalną symetrię oraz ład. Kadry często zdają się na siebie nachodzić; nieraz zostaje rozmyte tło oraz drugi plan. Zabieg, który w innym komiksie uczyniłby go nieczytelnym, tutaj tylko podkręca szalone (dosłownie) tempo i robi to świetnie. Od niektórych scen nie sposób oderwać wzroku i właściwie pokuszę się na stwierdzenie, że brak w komiksie słabego, a nawet przeciętnego szkicu. Dla mnie Arkham Asylum nie było przełomowe tyle pod względem narracyjnym, co graficznym właśnie.
Komiksy superbohaterskie mają tę fajną cechę, że są uniwersalne. Każdy pokolenie oraz autor mogą mieć własną wizję danej historii i opowiedzieć ją w inny sposób. Działają trochę jak nośniki pewnych archetypów. Maska oraz peleryna bywają więc okazją do opowiedzenia szerszej historii. DC rozumie to szczególnie dobrze, gdyż w ich postaciach jest więcej psychologicznej głębi, niż mogłoby się to na pierwszy rzut oka wydawać. Dla przykładu Zabójczy żart Alana Moore'a stawiał pytanie czy dobro może istnieć bez zła, tak jak Batman oraz Joker zdają się wzajemnie potrzebować. Nie potrafię jednak powiedzieć o czym konkretnie mówi Arkham Asylum. Jest tu tak wiele, a zarazem brakuje klarownej puenty. Podczas jak poszczególne, małe sceny w komiksie są całkiem sprawne, tak Morrison zwyczajnie przynudza, gdy chce opowiedzieć coś złożonego. Wtedy wolę skupić się już stricte na rysunkach, bo to nie zawodzą ani na chwilę.