Wszewład również pracował wiosłem ile sił. Początkowo nie znać było w tym ładu, składu i wdzięku ale położenie w jakim się znaleźli wymuszało przyspieszoną naukę. Odgłosy bitwy nie zachęcały do wychylenia wzroku, wlepionego w ciemne, wilgotne drewno. Rzecz jasna, uwagę Jaksy wziął do serca i ruszał się na tyle dziarsko na ile pozwalało mu obycie ze środkami wodnego przemieszczania się. Czasem tylko rzucił okiem w obie strony, prawdopodobnie zbyt szybko aby móc coś zauważyć.
Cichym pluskom wioseł towarzyszył charkotliwy oddech Niestanki. Dziewka zbladła jak płótno po pańsku bielone, oczy utkwiła w brzegu wysepki i odpychała się urywanymi ruchami kostura.
Cała trójka skupiła się na rzecznych manewrach, wraz z wiślanym prądem czółno agresywnie przedzierało wodę ku małej wysepce, aby jak najszybciej znaleźć się na jej piaszczystym lądzie. Widać sytuacja wymagała pośpiechu, zatem spotkanie z miniaturową plażą było wyjątkowo twarde. Wszewład wylądował zwinnie niczym ryś, ani na chwilę nie tracąc równowagi, natomiast Jaksa boleśnie wyrżnął twarzą w piach. Ale bądź co bądź trafił na brzeg, bo Niestanka miała mniej szczęścia, dziewczyna plusnęła z krzykiem w przybrzeżną wodę, grzęznąc w jej gęstym mule. Mężczyźni mają chwilę aby pod mętną wodą wymacać kobietę i wydrzeć ją z uścisków mokrego piachu. Łódź wywaliła się zaraz przed nimi, odcinając ich grubą warstwą drewna od ewentualnych pocisków.

Brzeg Wisły krwawił, chwilowo juchą napastników. Kiedy Wojmir i jego żołdacy, pomimo chwiejącej się ponad wszystkim mgły, dojrzeli łódź, a na niej trzech nieustraszonych majtków, ryknęli hardo i tarczami ruszyli, przełamując opór naostrzonych włóczni, zakrzywionych haków. Trzech pociętych napastników padło pod ich nogami, a czwarty wycofał się w głąb mrocznej mgły, z której zaraz wyleciało kilka błyskawicznych pocisków. Musieli cofać się, bo runął deszcz ostrych kamieni, widać na stokach wzgórz musiało stać kilku doświadczonych procarzy. Gromami, jak grad o zbrojną piechotę, uderzały o tarcze wycofujących się ku brodowi wojowników. Tylko jeden leżał już sztywny, ten, co mu krew gęsto płynęła z rozciętego uda.
Nagle krzyk z kilkunastu gardzieli przyszedł od strony Pieprzowych Gór. Kiedy Wojacy, pozostawiając na pastwę losu konika i jego towary, próbowali przekroczyć ciężki bród, ślizgając się i wpadając czasem po pachy w rwącą rzekę, z gęstej mgły wyłoniło się już kilku szarżujących zbójów, ciskając w mozolnie wycofujących się żołdaków kamieniami i oszczepami. Rzeź miała miejsce, już jeden, z rozwalonym od ciężkiego kamienia łbem, bezwolnie pomknął z prądem rzeki, ginąc w niej nieuchronnie. Drugi po plecach zebrał oszczepem, a jego ciało beznadziejnie zatrzymało się na kamiennym stopniu, przez co następny z żołdaków wywrócił się, a żądna krwi Wisła porwała go w swoje zimne objęcia.
Ratomir wyciągnął Wojmira, który na chwilę zniknął pod wodą, gubiąc swój toporek. Starzec wziął go pod ochronną tarczę, aby dowódcę nie sięgnęły śmiertelne pociski. Ostatni ocalały żołnierz ukląkł za nimi, chroniąc się za niezwykle małym murkiem z tarcz. Sięgnął po przewieszony na plecach łuk i cisnął cienką strzałą we wrogich miotaczy. Jeden zaskowytał, szczęśliwie dostawszy baty od wojmirowskiego strzelca. Wszyscy znaleźli się na niewielkiej wysepce.
- Ekh, ekh, musimy uciekać, na drugi brzeg! - krzyknął wijący się w piachu Wojmir, kaszląc od zalegającej w płucach wody. Uniósł się i również użyczył swojego puklerza, aby poszerzyć grono tarczowników. Grad pocisków sypał się na nich, ale wyjątkowo niecelnie, burząc wody Wisły, przesypując piasek i czasem stukając o ciężkie, okrągłe tarcze. Żołdacy powoli cofali się ku kolejnej przeprawie przez bród.

Dobicie do brzegu do najfortunniejszych nie należało, no ale upadek na ziemię nie zabija. Zazwyczaj. Ale woda może...
Jaksa miał nadzieję, że Wszewład to obyty chłop i wody się nie boi. Ni niewiast, co się w wodzie taplają.
- Wyciągnij ją - rzucił do Wszewłada, jako że sam postanowił wspomóc uciekających.
Uniósł się na równe, chwycił przytroczoną do się kuszę, a jej cięciwa zawyła, posyłając pierwszy bełt w kierunku stojących na brzegu napastników. Mgła utrudniała celność, ale krew polała się gęsto. Mało brakło, a grot zatrzymałby się w czaszce miotającego kamieniami zbira, gdyż pocisk rozerwał mu lewy policzek.
Zbóje chyba nie pojęli, że naprzeciw nim pracuje potężny samostrzał, nie cofali się, mając zaufanie w swych dozbrojonych torsach.
Kusza tę ma przewagę nad łukiem, że strzelając nie trzeba się zbytnio wychylać. Można nawet leżeć, jakby się odpoczywało po pracy. Problemem jednak było to, że dość powolnie się z takiej machiny strzelało. Musiało więc upłynąć nieco czasu, nim Jaksa ponownie zdołał przygotować broń do strzału.
A wtedy wziął na cel kolejnego zbira, tym razem celując o pół stopy niżej, niż poprzednio.

Czółno w dół poszło, gdy towarzysze wyskoczyli, a ona, zbyt skupiona na własnym oddechu, nie zauważyła. Chlupnęła jak kamień, z głową ją przykryło i łyknęła wiślanej wody, zakrztusiła się. Skąd tu przy brzegu - głębia taka. Tłukła przeraźliwie ramionami, ale miała wrażenie, że coś ją trzyma. Nie daje do brzegu się zbliżyć, i resztki powietrza z płuc wyciska.
Prędzej już Wszewład nadawał się do ratowania czyjegoś życia wraz z własnym, niźli do rzucania się w bój. Jego wewnętrzny głos podpowiadał mu, aby uciekać na drugą stronę, tak jak krzyczał Ratomir, jednak coś go zatrzymało. Zobaczył, jak wzburza się woda i mimo swego niewątpliwie osadzonego w twardej, okrutnej rzeczywistości spojrzenia na życie i śmierć, zwrócił się w stronę Niestanki. Skoczył, chcąc ją wyciągnąć z wody i przenieść w bezpieczne miejsce. Choćby jakieś gęstsze krzaki. Starał się skakać zygzakiem, tak jak wtedy gdy zdarzało mu się unikać strzał, zgodnie z tym co uczyła rodzina, korzystająca z dóbr lasów niezależnie od tego, że mogły one należeć do kogoś, kto sobie tego nie życzył. Oby dziewczyna tylko nie popadła w trwogę, myląc Wszewłada z jakimś zbójem albo, co gorsza, topielcem. Najgorsze obawy Wszewłada szybko się potwierdziły. Dziewka ucapiła go z siłą, jaką trudno było posądzać u takiej chudziny, rozpaczliwie walcząc o każdy kolejny oddech. Palce wbiła mu boleśnie w ramię i wierzgała jak opętana, w rozbryzgach wody migały co chwila rozwarte szeroko, przerażone oczy.

Kłamstwem byłoby stwierdzić, że Wszewłada to nie bolało, jednak przypływ siły kazał o tym na chwilę zapomnieć. Obojętnie jak długa, czy krótka by to była chwila, należało niezwłocznie wyciągnąć dziewczynę na brzeg. Było to o tyle groźne, że tu już nie wchodził w grę bieg i skok zygzakiem. Wszewład czuł, że trzeba się przemieścić jak najdalej od wody a już z pewnością jak najdalej od walki. Gdy udało się wyjść na ląd, zwrócił się ku brodowi prowadzącemu na drugą stronę rzeki i ciągnął wierzgającą dziewczynę, próbując zapanować nad oporem, którego nie oczekiwałby po “istotce”, jaka przed chwilą ciężko dyszała, próbując doprowadzić czółno do brzegu. W tym momencie trzeba było znaleźć najgęstsze krzaki po drodze i skulić się jak najbliżej ziemi. Potem, rzecz jasna, uciekać dalej.

Wszewład doskonale poradził sobie z ratunkiem dla Niestanki. Sparaliżowana strachem dziewczyna za sprawą siły mężczyzny żyje, leżąc twarzą w piasku, a ze zmęczenia trochę i co by latające kamienie nie sięgnęły jej głowy. Murek z dwóch tarcz cofał się do tyłu, mijając wywróconą na brzegu łódź. W chwili obecnej jej ponowne wodowanie może okazać się trudne, zewsząd latają ostre kamienie, czasem strzała wciśnie się pomiędzy tarcze - wielu jest wśród nich miotaczy.
Wojmirowski łucznik posyłał kolejne strzały, a jedna z nich pomknęła celnie, choć utkwiła w ogniwach kolczugi przybrzeżnego oszczepnika. W tym samym czasie Jaksa, cofając się razem z resztą wojowników, ładował swoją kuszę. Już bełt był na miejscu, oparł samostrzał o bark, wymierzył cel i wypuścił pocisk w stronę tego najbliższego, ciężko okutego wojownika. Ostry grot z trzaskiem przeszył jego pierś, a mina pełna triumfu, ufności w swoją żelazną nietykalność, zrzedła momentalnie, a spomiędzy ust wypłynęła gęsta krew, znacząc zbroję szkarłatnymi plamami. Bezwładnie opadł na kolana, osunął się na ziemię bokiem, nieruchomiejąc zupełnie. Reszta zbójców widziała jego śmierć, jęli nieco cofać się do tyłu, mając nadzieję uniknąć podobnego losu w odmętach szarawej mgły. Co za tym idzie - ciągły ogień osłabł, tarcze skutecznie broniły przed lecącymi na oślep pociskami.
Bohaterowie muszą zadecydować nad swoim dalszym losem. Czółno siłą dwóch ramion mogłoby ponownie usadowić się na wodnej tafli i wraz z prądem rzeki, sprawnie omijając wystające z niej kamienne łby, ponieść trójkę z nich na drugi brzeg. Bród również czeka za plecami, zwinny mąż powinien bez trudu poradzić sobie z jego pokonaniem.
- Może by ich jeszcze trochę zniechęcić? - rzucił Jaksa, zabierając się do ponownego ładowania kuszy. - Niestanka? Żyjesz? - Na moment odwrócił wzrok od napastników i spojrzał ku dziewczynie.
Ta zaś akuratnie dała znak życia, prawicę Wszewładowa, dotąd kurczowo trzymaną puściła, podkurczyła kolana pod piersi, kaszlnęła mocno. Szybko ręką wymieszała z mokrym piaskiem ciemną plwocinę, co się z jej ust wysnuła jak nić z wrzeciona.
- Nie - odszepnęła zgryźliwie, usta rękawem ocierając. - Umieram. A ty guza po krzakach szukać chcesz? Zali na zbójców nas kneź posłał, zali na Knurzysko?
Uniosła się lekko na ramieniu, by ocenić, ilu ich zostało i czy kto nie potrzebuje, by mu natychmiast rany poobwiązywać, czy podać tyły można od razu.
- Polezą za nami, ledwo my na drugi brzeg ruszymy - odparł Jaksa. - Ale jeśli jeszcze dwóch, trzech uda się trafić, to zapał stracą.
Przynajmniej miał taką nadzieję.
- A po cóż? Łupy już na tamtym brzegu.
Białym kościstym palcem wskazała pozostawiony wóz.
- Porządny zbójca za dobytkiem idzie, nie by się dać zarżnąć za nic… to woje jak ty biją się dla przyczyn dziwnych. Chyba że to nie porządni zbójcy, a przebierańcy.
Wejrzała koso na Wojmira, ale nie pociągnęła przytyku.
- Kogoś opatrzeć już teraz? Jak nie, to... - Zwróciła się do Wszewłada - Pomóż mi czółno wyciągnąć.
Tuż obok dłubanki właśnie plusnęły w wodę dwie strzały, ale nie wywołało to nijakiej zmiany na bladym obliczu dziewczyny.
- Nie wiadomo, z kim do czynienia mamy - odparł Jaksa. - Dużo ich, jak na porządnych zbójów. Poza tym zbóje na kupców winni napadać, nie na wojaków. - Spojrzał na Wojmira. - Było coś wiele wartego na tym wozie? - spytał.

- A żeby go piorun, cholera wzięła, gęś kopła! - syczał dowódca, zgrzytając zębami w złości - Zdradziecka szuja pójdzie na pieniek! Sam zetnę tego błazna, a Bóg mi świadkiem! - zerknął na Jaksę, myślał chwilę nad odpowiedzią. - Jeno wasze jadło najważniejsze było, mus nam będzie Górzycan uprosić o dodatek na wyprawę. Teraz ruszać się! Póki słabiej ogniem walą, my przejdziem brodem na drugi brzeg. A wy jak chcecie, łódź do was należy! - Łucznik wystrzelił jeszcze strzałę, skupił się i wycelował, dlatego zranił jednego ze zbójów. Ci cofnęli się jeszcze, spokojniej się zrobiło. Krzyki tylko słychać zza mgły, rozkazy i przekleństwa. Trzech mężczyzn ruszyło powoli do tyłu, tarcze trzymając defensywnie.

Jaksa, naciągając kuszę, wpatrywał się w mgłę, usiłując wypatrzyć kolejny cel.

Wszewład krasomówcą nie był ale gotów był stanowczo zaprzeczyć temu co mówiła dziewka. Nie po to właśnie ją wyciągnął, żeby znowu biec na skraj wysepki.
Trzeba było dalej wiać ile sił w nogach. Co oni oboje mogli się przydać, on z kawałkiem drewna a ona nietęga, z krótkim oddechem
- Durna! Nie to czółno, tylko chlast na za rzekę! Ej! - syknął dostatecznie głośno aby Niestanka usłyszała, choć nie darł się wniebogłosy i nie był tego pewien. Dalej tkwił przykucnięty za krzakami.
- Ażeby ci potem na łowach nie zbrakło możliwości przejścia rzeki gdzie bądź - odsyczała Niestanka i wejrzała z naleganiem. - Hycnie świnia za rzekę, i tyle ją widzieli…
Uwaga niewątpliwie ubodłaby Wszewłada gdyby wiedział w czym rzecz. Tymczasem porównanie do świni - a znał głownie te dzikie - było czymś zupełnie normalnym. To całkiem zwinne i sprytne zwierzę jest. Tak to już widocznie jest że każdy gada po swojemu, każdy widzi świat inaczej i o nim opowiada - jednakowoż ta dość złożona myśl w owej chwili sprowadzała się do jednego. Czego ta dziewczyna chce? Trzeba się ratować a nie tachać za sobą ciężką łódź.
- Ale teraz z życiem trzeba ujść, nie można łodzi! - przecież nie życzył dziewczynie źle.
W jego oczach widać było wyraz powagi i silnych odczuć, w spokojniejszej chwili możliwych do określenia jako zatroskanie, obecnie był to raczej wyraz zaskoczony I niemal błagalny.
Niestanka zaś serce musiała mieć z kamienia, usta zacisnęła w kreskę cieńsza niż ostrze noża.
- Sięgać myślą trzeba dalej niż chwila. A jak Knurzysko na drugi brzeg przepłynie? A jak wrócim, i zbójcy bród obsadzą, to jak się przeprawim?
Ostatnim argumentem rąbnęła w stronę Wojmira.
- Nie obsadzą psie pyski! Pan miłościwy dowie się, a choćbym i sam z gołębiami miał po niebie szybować! Z kurwy syny, stratuje ich nasz kneź zbrojną kawaleryją!
Obdarzyła go Niestanka, razem z jego zacietrzewieniem, spojrzeniem przeciągłym i nieodgadnionym.
- Jak się strzał strachacie, to dajcie linę. Ja czółno uwiążę, wy z krzów jeno pociągniecie.
A jednak w owej chwili, mimo że wszystko podpowiadało aby uciekać - Wszewład nie był w stanie. Widocznie to, co uczynił ledwie przed krótką chwilą, wystarczyło aby odmienić pogląd na tę sprawę. Coś w środku, dusza, podświadomość albo coś jeszcze innego, podpowiadało mu, że powinien chronić Niestankę przed niebezpieczeństwem. Nie z męskiej potrzeby okazania siły, albo czego innego. Niekiedy w przyrodzie zdarza się, że silniejszy bierze za obowiązek ochronę słabszego, wśród pobratymców bywa tak
w szczególności. Gdyby to Niestanka była silniejsza, jako ta baba na schwał - prawdopodobnie inaczej by się to potoczyło. A tak postanowił rzucić się w przód, zatrzymać dziewczę i wykonać to co sama przed chwilą zamierzała.
- Zostań! Sznur, ja zrobię! - dał znać, oczywiście mając na myśli że sam uwiąże czółno.
- Eeee… dobrze? - zgodziła się kornie, zdziwiona nagłą woltą przekonań, co się zdawały nie do ruszenia. Zębami z zimna szczęknęła, zzuła płaszcz mokrusieńki i na kosturze swoim zawiesiła. Uśmiechnęła się do zmajstrowanego stracha. Wystawić go zamiarowała z krzaków łucznikom na cel, by się mieli czym zaciekawić, a nie gał wyślepiać za Wszewładem ratującym jej łódkę. *


Wszewład wykorzystał osłabiony ogień przeciwników, doskoczył do czółna i tam o jego dziób zaczepił uwiązaną pętlę.
Niestanka niepotrzebnie wywiesiła płaszcz swój na kijaszku, okazał się być niczym tarcza strzelnicza dla wroga. Nie widzący we mgle niczego procarze, którzy dostrzegli ruchomą na badylu “postać”, wiedziała w jakim kierunku ciskać do wroga. Dziewczynie nie w smak było tak siebie i drużynę narażać, szybko zrezygnowała, umykając za bezpieczne tarcze wojowników.
Jaksa wypuścił jeszcze jeden, naładowany wcześniej bełt, który pomknął w odmęty mgły, w niewyraźnie ruchome postacie za jej zasłoną. Nie słychać było żadnego odzewu, widać pocisk chybił celu. Dotarł szybko do Wszewłada i wspólnymi siłami wypchnęli łódź na wodę, bo w spokojnej chwili sznur okazał się zbędną dekoracją. Zbóje widać pochowali się we mgle, również stary konik zniknął z oczu ocalałych.
Trójka bohaterów wskoczyła do czółna, a prąd, minąwszy szeroko rozstawione głazy, popchnął ich do przodu, ku bezpiecznemu brzegowi Wisły. Wojmir i reszta pomknęła przez bród, szybko i sprawnie radząc sobie z jego pokonaniem.
Każdy kto żyw przekroczył już rzekę. Po drugiej stronie Wisły słychać było słabnące okrzyki, zbójecka banda raczej nie kwapiła się do rychłego przekroczenia ciemnej wody. Względnie bezpiecznie odwrócili się, spoglądając w stronę, gdzie według Wojmira znajdowały się Górzyce. Nic natomiast nie było jasne, gdyż trzy kroki w przód i człowiek znajdował się w gęstym lesie, którego wysokie drzewa pochylały swoje gałęzie ku wodom sędziwej rzeki. Za radą wciąż rozjuszonego Wojmira ruszyli za nim krok w krok, nie oglądając się już w tył. Na pytania odpowiadał warkliwie, pospieszając wszystkich do drogi. Nie było sensu na uroczyste święcenie śmierci poległych żołdaków, Wisła wyręczyła ich w tym zadaniu.

Nim mrok na dobre rozgościł się pośrodku lasu, a ciemne, tajemnicze sylwetki nocy zaczęły skakać na krawędzi wzroku, dojrzeli przed sobą nikłe światełka pochodni. Oznaczało to, że znaleźli się w osadzie Górzyce. Otoczone ostrokołem chaty powitały ich ciszą i przejmującym smutkiem. Dwaj strażnicy stojący na palisadzie milczeli, poznając w nikłym płomieniu wąsy wojmirowskie, otwarli lichą bramę, wpuścili drużynę do środka.
Zupełnie jak przedstawiał to kneź, nieregularnie rozsypane domostwa otaczały szerokim kołem okazałą, stojącą na wzniesieniu strażnicę, której solidne, drewniane ściany opierały się o najokazalszy budynek tej prostej wsi. To pewno chata rządcy, sołtysa Wojciecha Plątonogi.

Wszewład wstał niepocieszony. Początkowo się nie spieszył, jednak hałas dobijania do drzwi skutecznie go ocucił..
W kilka susów znalazł się przed drzwiami chaty. Wskazywał to na Niestankę, to na drzwi. Dziewczyna, o ile była w ogóle skłonna zwracać na to uwagę, musiała niestety sama zrozumieć znaczenie nieskładnych ruchów ręki. Istotną rolę odgrywać mogła podnoszona do góry broń towarzysza, znajdująca się w tej ręce, której nie używał do porozumiewania się.
Zdało się jej w półprzytomnym stanie między snem a jawą, że u siebie w ziemiance jest, i że ktoś w noc przybieżał, by do niewiasty brzemiennej, co zległa, ją wezwać.
- Juże idę… nie pali się - wymamrotała z zamkniętymi oczami, przytrzymując resztki uciekającego snu. - Jako wlazło, to i wynijść musi…
Otworzyła oczy, zamrugała niepewnie, patrząc na gestykulującego Wszewłada… po czym skinęła mu i do drzwi podeszła.
- A kto tam się tłucze po nocy? - zawołała przez grube drewno.
Odpowiedział jej chłodny wiatr, który cichutko dmuchał poprzez szpary nieskładnie pozbijanych drzwi. Smagał jej twarz i rozchełstaną bluzeczkę, a nasłuchując, nie posłyszała niczego więcej niż tylko pomruk starego Pośwista. Albo za drzwiami ziała pustka, albo nocny gość był wyjątkowo niskiego wzrostu.
- Zaraz, zaraz - zagderała utyskującym tonem, a jednocześnie Wszewładowi posłała zaniepokojone spojrzenie. - Jeno się przyodzieję…
Zamiast za szatki, które mogłyby mizerne a wyschłe jej wdzięki przysłonić, cofnęła się po żagiew z paleniska, przy którym spali. Przyczajonemu Wszewładowi skinęła, polano w prawicy dzierżąc, lewą dłonią rygiel zrzuciła.
Wszewład przygotował się na każdą możliwość rozwoju wypadków. Postanowił pozostać w cieniu, z przygotowaną bronią, by w razie zagrożenia móc obronić Niestankę a i niewątpliwie siebie samego.
Dziewczyna uchyliła drzwi, wrota zaskrzypiały i wpuściły powiew chłodnego powietrza do środka chaty. Przed wejściem zupełnie nikogo, kto mógłby walić w zamknięte deski. Dalej łypały na nich iskry płonących pochodni, co zatknięte nad wpół otwartą bramą, znikały pomiędzy ciemnymi konturami krzywych, nielicznych zabudowań i rozplenionych wokoło zarośli. Na niepewnie skleconych nogach niewysokie strażnice, a na nich pusto. Cisza jak makiem zasiał, z daleka słychać grę świerszcza i co? Jakby płacz, piskliwe kwilenie? Dziecko to chyba, na wprost chatki, niedaleko, gdzieś za bliską palisadą, głos jego daje znać o jakimś niepokojącym wydarzeniu.

Chata Wojciecha

Jaksa, widząc, w jakim stanie znajduje się wnętrze izby, o jednym tylko pomyślał - ktoś napadł na sołtysa, zdemolował wszystko, a może i zabił Wojciecha. Słowa Wojciechowej stanowiły dla niego prawdziwe, podwójne zaskoczenie.
- Ozdrowiał nagle, a potem w szał wpadł? Pobił was, Wojciechowo, a potem meble połamał? Tak mu sił przybyło?

- Dziadek ozdrowiał? – babka szeroko otwarła oczy. – A gdzież on, dajcie mnie go tu, cud to, cudeńko! – krzyczała rozradowana, lecz widać twarzy ją rozbolała i na powrót przyszła pamięć minionych wydarzeń. – On mje nigdy nie tknął, on całymi dniami legał, chorował, a ja mu śpiewała co wieczór. Jak gadacie, łamał wszystko, rozrzucał, darł się w niebo głosy, huk był straszliwy, ale ja się w kąt ukryła i szlochała, co robić miała? On dobry chłop, dziadek mój, mówiłam, że te ziółka, one cuchnące, nie dobre dla niego. Ale uparł się staruch! Znajdźcie go młodzianie, oj znajdźcie mi dziadka!
- Jakie ziółka? - zainteresował się Kaspar. - Ktoś dał mu jakichś ziółek, po których Wojciech wstał z łóżka, porozbijał wszystkie meble i waszą głowę? A potem co? Wyszedł z chaty i gdzieś poszedł?
O cudach słyszał. Mnich, co parę razy ich dwór odwiedzić raczył, opowiadał o cudach, które Christos i święci czynili. O ludziach, co z łoża boleści wstali - ślepi, niemi, chromi... Jednak żaden, po owym ozdrowieniu, mebli ni głów nie rozbijał.
- Och gdzieś tu winny być, miał tego cały garnuszek! – krzywym palcem przejechała po ciemnicy, jaka panowała w sołtysowej chacie. - Papka, śmierdziała brzydko, przynieśli ją mu chłopi z czereśniowskiej wsi, jakieś parę dni wstecz. Gadali, że na nogi wstanie jak nowy i dużo szeptali, jam nie słyszała. Głucha żem, a i w chłopskie sprawy nie pcham się nigdy. Oj gdzie poszedł to nie wiem, ale gdzie mógł drogi panie? Przeca on nie chodzi – babka przez chwilę patrzyła na Jaksę nieobecnym wzrokiem. – Wy do dziadka? A śpi pewno, on tylko do tego się nadaje, kocur stary, śmierdzący!
Staruszce w głowie od się starości albo od pobicia poprzewracało... Raz jedno, raz drugie plotła, sprzeczne ze sobą słowa rzucając.
Jaksa na Wojmira spojrzał, jakby się utwierdzając w tym, czy dobrze słyszał.
- Światła by trza skrzesać, bo po tej ciemnicy nic nie widać - powiedział.
Zioła, gdyby się je znalazło, można by Niestance pokazać. A może i Wojciecha by gdzie w kącie znaleźli. A nuż babinie we łbie się poprzewracało, gdy kto obcy wlazł do izby i ją pobił...
Wojmir był widocznie przejęty całą sytuacją. Na słowa Jaksy zareagował skinięciem głowy, chwycił leżący nieopodal kaganek i rozejrzał się wokół siebie. Znalazł wetknięte pomiędzy kanciastymi meblami pochodnie - liche, lecz wyczuwalnie nasączone łatwopalną mazią. Od płomienia świecy podpalił jedną z nich i podał ją chłopakowi. Chciał kolejną wetknąć w prawicę Ratomira, lecz ten zniknął. W chacie, oświetlonej ruchomym płomieniem pochodni, pozostali tylko oni i skulona w kącie babuleńka, która ciekawskim wzrokiem obserwowała poczynania mężczyzn.
Na środku pomieszczenia stał solidny stół. Dwie ławy okalały go, a wokół pełno było gratów, połamanych taboretów, mis drewnianych i wiklinowych koszyków. Na blacie światło odbijała zgnilizna zepsutych jabłek i innych owoców, kolejne kaganki ze świecami do połowy wypalonemi oraz drewniane wiaderko, ze sztywno wetkniętą weń łychą. Pod ścianami niechlujnie pozbijane meble, a na nich kurz, brud i pleśń gryzła się wzajemnie. Teraz dopiero poczuli brzydki zapach tego napotkanego nieporządku. W kącie łoże można było dojrzeć, a na nim w nieładzie pozwijane koce. Leżącego dziadka brak, chyba, że gdzieś pomiędzy tą stertą zbędnych rupieci.
- Jeśli babka prawdę gada - odezwał się Wojmir - trzeba będzie na mapę zerknąć i samemu plan przygotować.
- Do owej czereśniowskiej wsi się dostać i rozpytać, kto ziołami częstował i kto je uwarzył, czy pominiemy milczeniem owo cudowne zdarzenie i zaczniemy na Knurzysko polować? - spytał Jaksa. - Mam tylko nadzieję, że te sprawy się ze sobą nie wiążą - dodał.
Sama myśl, że ktoś mógł podać jakiemuś wieprzkowi zioła, które z Wojciecha uczyniły bezumnego osiłka, zdecydowanie go niepokoiła.
W środek rozmowy, przez uchylone drzwi wpadła zdyszana Niestanka. Widać z przejęcia lub ze strachu jęła paplać coś o płaczącym dziecku, harmidrem za palisadą i leśnymi pochodniami. Nim mężczyźni zdołali zapytać o cokolwiek, dziewczyna z hukiem wyleciała z chaty.
- Nic z tego nie rozumiem, a poleć Jakso za nią, bo dziewka ambarasu jeszcze większego narobi - powiedział Wojmir po chwili ciszy. - zostanę tu i przeszukam chałupę.
- Zobaczę - obiecał Jaksa. Zapalił kolejną pochodnię, po czym ruszył na poszukiwania Niestanki, tudzież źródła jej niepokoju.