"Ty z murwy synu..." czyli jak kląć po sarmacku.
 

Gdy koło głowy hetmana Żółkiewskiego świsnał czekan mijając ją nomen omen o włos ten zdziwiony raczej niż przestraszony odwrócił się do napastnika i spytał :
- Na mnie to ?
- Na ciebie z murwy synu - padła odpowiedz sługi Zborowskiego.

W epoce Rzeczpospolitej szlacheckiej jak i dziś nie wahano się słowem ranić blizniego.

Jednak przez te kilka wieków sporo określeń zmieniło swe znaczenie.

Znana jest historia o transparencie dla króla Jana Sobieskiego gdzie pojawiło się słowo KIEP (mające wówczas znacznie poważniejszy "wagomiar" niż obecnie). Sprawa skończyłaby się niezbyt szczęśliwie dla autora jednak udało mu się wybrnąć z sytuacji tłumacząc iż jest to skrót od "Król Jan Europy Pan".

Jak wiec obrażano się wiekach wcześniejszych ?

Ano wyzywano się od "hundsfotów", "kurewników", "psiarzy", "świniarzy", "szalbierzy", "tłuków", "machlerzy".
Również od "kurwich macierzy synów" (murwich), lub po prostu "skurwysynów" (za te ostatnie groził jednak sąd.

Natomiast nazwanie kogoś "wylengańcem", "bekartką", "bajstrukiem" czy "pokrzywnikiem" (czyli sugerowanie pochodzenia z nieprawego łoża) groziło pomawiającemu karą do 40 grzywien, a była to suma niemała.
Zarzucenie szlachcicowi że jest "chamem" czyli że pochodzi od chłopów było prawie zawsze wstępem do wyzwania na szable przez pomówionego.

Były też określenia bardziej barwne.

Krzyczano :"bogdaj cię zabito", „bogdaj pił psie gówna", "bogdaj ci zaległ wrzód na usta" (i co mi się najbardziej podoba) : „bogdaj nogę przy samej ci przyłaziła dupie”.

Kobiety zaś określano jako : "wyleganice", "murwy", "małpy", "netki", "przechodki", "klępy", "larwy
", "suki" (to wszystko określenia panien lekkich obyczajów) lub bardziej obrazowo :"szwajcarska krową" (zabijcie nie wiem dlaczego "szwajcarską") , "ożralichą", czy też "przewaloną kaczycą".

Za nazwanie żeńskiej części społeczności 'kobietą" można było jak nic dostać w pysk, bo oznaczało to wtedy ... kobyłę (jakoś dziwnie mam wrażenie że używano tego często w stosunku do "Kooochanej mamusi" - oczywiscie mowa o mamusi żony).
Natomiast słowo "dziwka" nie miało w sobie nic pejoratywnego i oznaczało tyle co "dziewka" (skąd się wywodziło) lub "dziewczynę".

Osobna kategorią były obrazy tyczące religii.

Wyzywano się od "Mahometan", "psów bisurmańskich" "pohańców sprośnych".
Protestanci nazywali katolickie obrządki "gusłami" i "kuglarstwem", ci rewanżowali się im "odstępcami" "Judaszami" czy po prostu "kacerzami"

Również i przymawiano sobie od pochodzenia : określenie "Niemiec" uważano za obrazliwe, również "Mazur" nie kojarzył się dobrze, takoż "Szląscy mieszkańcy"

Powyższy tekst nie wyczerpuje absolutnie tematu (i nie takie były ambicje piszącego), ale ma stanowić przyczynek do dyskusji do której zapraszam, jak również uzupełnienia tematu.

W sumie nic nowego, ale na pewno zainteresuje tych, co o tym wcześniej nigdzie nie czytali :)
Czasami w odpowiednich klimatów sesjach, parafrazuję z listu kozaków zaporoskich.

Temat szeroki z pogranicza facecji staropolskiej. Rzeczywiście "przymówki" bo tak nazywano zaczepki słowne były w sarmackim świecie bardzo ciekawe i dość często prowadziły do zwady. W samej Trylogii znajdzie się trochę tych przekleństw i przymówek.

Rzeczywiście kwestia pochodzenia była ważna dla naszych przodków. Dużą wagę przywiązywano w tej epoce do statusu społecznego, pochodzenia, kultywowania genealogii, herbów, ciągłości rodu. Sugerowanie pochodzenia z nieprawego łoża, z niższej warstwy społecznej (chamy) było bardzo obraźliwe.

Spora grupa przekleństw dotyczyła szatana i diabła: diabeł (wcielony), diabelskie nasienie, diabelski syn, bies, kumoter diabła.

Dalej idąc wszystkie porównania zwierzęce te sukinsyny, psubraty, suki, krowy. Odnośnie krowy to zaciekawił mnie temat w necie znalazłem tyle:

Dorzucę kilka określeń

Oczajdusza, szelma, gałgan, drapichrust, utrapieniec, hycel, ladaco, niecnota, rozrabiaka, psubrat, jucha, ścierwo, hulajdusza, swawolnik, kanalia, nikczemnik, niegodziwiec, obrzydliwiec, szubrawiec, parszywiec, plugawiec, zgniłek, łotr (spod ciemnej gwiazdy), nędznik, łajdak, łajdaczyna, podlec, szuja, łachudra, łach, kundel, bydlak, bydlę, bestia, łajza, szelma, szmata, miernota, glista, padalec, żmija, płaz, gad, gadzina, świnia, sobaka, menda, wsza, gnida, swołocz.

O słowie oznaczającym "kobietę zawodowo zajmującą się okazywaniem uczucia za pieniądze" napisano juz zdaje się niejedną pracę magisterską. Jedna z teorii głosi iż wywodzi się ono z romańskiego "curva" oznaczającego "zakręt" badz "krzywa".

Dorzucić można jeszcze parę określeń takich jak "plwam na ciebie", "rzygam", można kogoś "oblewać gnojem", kazać "żreć gówno" albo "świże gówno brać na zęby".

Posługiwano się również w chwilach emocji powoływaniem się na części anatomiczne świętych : " na pałę Jerzego", "na cycki świętej Agnieszki", wołano "dalibóg", "przebóg", Sancte Deus".

I jeszcze co do zmiany znaczeń słów.
U Jakuba Wujka "zwierzęta ruchały się w raju" co oznacza tylko że poruszały się tam, żyły.

Natomiast słowo "dupa" pierwotnie oznaczało "dziurę". Czyli po prostu "pocałuj mnie w dupę" to właściwie skrócone "pocałuj mnie waść w dziurę w zadku".

Nie padło jeszcze jak widzę określenie "oczajdusza", oraz "koster"(to ostatniego oznaczające hulakę, utracjusza, czasem oszusta ).

Od siebie chciał bym dodać, a raczej wyjaśnić słowo: Pierdolić. A jest to słowo ciekawe, dziś oznacza... każdy dobrze wie jakie ma znaczenie ;) Ale jeszcze kilka wieków temu, był to przyzwoity zwrot. Znaczył tyle samo co: Mówić bez sensu, gadać od rzeczy. W liście, Gen. Józef Wybicki napisałDziwił się co pewna dziewka mówi, żeby nie powiedzieć pierdoli :)

Widocznie stary ze mnie pryk, skoro ja do tej pory używam tego zwrotu w tym znaczeniu (no może bardziej wulgarnym)

Hmm co mi przypomina anegdotkę jak to w Galicji ktoś nazwał Najjaśniejszego pana Franciszka Józefa starym pierdołą i eksperci przed sądem udowodnili że znaczy to po prostu dobrotliwy staruszek.

Mogę wypowiedzieć się jeszcze na temat tzw. "Środkowego palca". Gest ten pochodzi z średniowiecznej Anglii. Jak wielu z was wie, Anglicy mieli doborowych łuczników i toczyli co chwilę wojny z Francją. Gdy Herbaciarze przegrywali bitwę, Żabojady nie brali łuczników do niewoli tylko ucinali im palec środkowy i wskazujący. Taki osobnik nie mógł już strzelać z łuku i był tylko ciężarem dla Króla. Po upowszechnieniu tego "zwyczaju" angielscy łucznicy przed bitwą pokazywali owe palce na znak kpiny.

Pozwolę sobie sprostować...

Nie chodzi o "środkowy palec" tylko o "wiktorię" (znak "V") i historia ta jest nie do końca potwierdzona...

EDT:

A "palec" wywodzi się... z czasów antycznych (Grecja, Rzym) i oznaczał wtedy mniej więcej co teraz - wyprężonego fallusa ;) wraz delikatną sugestią co delikwent ma robić ("pitolić się") ;)

Dziękuję za wyjaśnienie. Przyznam się że usłyszałem tą historię przy piwie od znajomego i jakoś nigdy nie szukałem źródeł. Przepraszam jeżeli kogoś wprowadziłem w błąd.

^^