W jednej ze swoich ważniejszych powieści, Steinbeck łączy prostą historię z parabolą amerykańskiego snu. ,,Myszy i ludzie” to krótka, ponad stustronicowa forma, która jest zarazem zaskakująco bogata w treść. Podobnie jak w ,,Tortilla Flat”, o której pisałem w zeszłym roku, także i tu przywołano widmo kryzysu lat trzydziestych. Oprócz stricte widocznej akcji, to atmosfera społecznego niepokoju kreśli główną oś książki.
Fabuła skupia się na dwójce najemnych robotników. George Milton to przebiegły, wręcz ,,śliski” facet, którego pragmatyzm graniczy z cynizmem. Lennie Small jest z kolei dobrotliwym olbrzymem o mentalności dziecka. Czytelnik poznaje przyjaciół, kiedy zmierzają na kalifornijskie ranczo w celu dorywczej pracy. W przeciwieństwie do innych, podobnych sobie wagabundów, nie zamierzają zaprzepaścić przyszłych zarobków w butelce. Ich planem jest wydanie przyszłego kapitału na własny skrawek ziemi, gdzie dla odmiany to oni mogliby stanowić o własnym losie.
Dwójka dociera na miejsce, gdzie szybko poznają pozostałych pracowników. Drugoplanowe postaci zostały zarysowane w prosty sposób, lecz czytelnik szybko łapie się, że istotnie przeżywa codzienne życie grupki mężczyzn. Skądinąd dramaturgii dodaje obecność syna właściciela - Curley'a oraz jego żony, której wierność stoi pod dużym znakiem zapytania. To właśnie w tym kręgu wydarzy się coś, co ostatecznie wybrzmi jako puenta książki.
Jak już wspomniałem, dzieje się tu w gruncie rzeczy niewiele, a jednak całość bardzo angażuje. Autor nie bez powodu uchodzi za jednego z większych pisarzy amerykańskiej literatury folklorystycznej, która charakteryzuje się dość flegmatyczną narracją. Z jednej strony mamy rozpaloną słońcem Kalifornię i snucie wielkich marzeń przez malutkich ludzi. Jednocześnie gdzieś stale czai się ponura rzeczywistość, która w każdym momencie jest gotowa uderzyć z całą dosadnością. Dodajmy do tego bardzo sprawne, czasem poetyckie pióro Steinbecka. Autor zdecydowanie posiadał dar pisania w taki sposób, aby przestawić czytelnika na swój sposób myślenia. Wtedy nie potrzebał już zatrzęsienia wątków, ani skomplikowanej intrygi, żeby podtrzymywać uwagę odbiorcy.
,,Myszy i ludzie” to książka, którą można przeczytać w jeden wieczór, a jednak odcisnęła ona istotne piętno wobec kultury zachodu. Adaptowano ją na wielki ekran trzy razy, wielokrotnie wystawiano na deskach teatru. To powieść, która posiadając większy sens, unika wielkich słów i nadęcia. Ostatecznie, po osiemdziesięciu latach od premiery czyta się ją równie świeżo, co najnowszą literaturę.